Dünyanın ən güclü pasportu

Əminəm ki, səyahəti sevən hər insan üçün müxtəlif ölkələrdən pasportuna vurulan hər bir yeni möhür xoşbəxtlik səbəbidir. Pasportun səhifələrindəki möhürlər hər birində yeni macəralar yaşayaraq, yeni insanlar və mədəniyyətlər ilə tanış olaraq, yeni yerlər kəşf edərək toplanan müxtəlif xatirələri yada salmağa kömək edir və onların sayı çoxaldıqca daha da artırmaq, aralarına yenilərini əlavə etmək üçün can atırıq. Axı kim mümkün olduğu qədər çox ölkə gəzmək istəməz ki?! Gəzdiyimiz hər bir yeni ölkə bizə dünyanı tanımağa, başqa nöqtələrdə hansı həyatların yaşandığına şahidlik edərək onu anlamağa kömək edir. Hər yeni ölkə yeni həyəcan deməkdir və bu həyəcanı dadmaq əminəm ki, bir çoxlarının arzusudur.

Ancaq təəssüflər olsun ki, bəzən hər şey o qədər sadə və asan başa gəlmir. Yalnızca pasporta sahib olaraq istədiyimizi etməyə qadir olmuruq. Hər bir ölkənin öz vətəndaşları üçün və həmçinin başqa ölkələrin də digər ölkələrdən gələn ziyarətçiləri üçün müəyyən qaydaları vardır. İlkin faktor olaraq vətəndaşı olduğumuz ölkənin pasportunun gücünü bilməliyik. Daha ətraflı desək, dünyada hər bir ölkənin pasportunun onun vətəndaşlarına dünyadakı neçə ölkəyə vizasız səyahət etməsinə icazə verməsi həmin pasportun gücünü göstərir. Digər ölkələrə gedərkən isə müəyyən proseslərdən keçməli, qaydalara əməl etməli, şərtlərdən asılı olaraq ya öz ölkənizdə viza alıb getməlisiniz, ya da daha yüngülləşdirilmiş şərtlər ilə getdiyiniz ölkənin elə özündəcə viza ala bilərsiniz.

Bəs dünyanın ən güclü pasportu hansıdır? Hansı ölkənin vətəndaşları dünya ölkələrin bir çoxuna vizasız, asanlıqla və sərbəst şəkildə səyahət edəcək qədər şanslı ola bilmişdir?

Bütün bu sualları oxuyarkən ağlınıza Amerika Birləşmiş Ştatları gəldi? Ən güclü pasportlardan biri olaraq sayıla bilər, ancaq xeyr, yanılırsınız, o deyil. Hətta ilk onluqda onu qabaqlayan bir sıra ölkələr var ki, həqiqətən də təəccüblənəcəksiniz. Elə isə hamını maraqlandıran o sualın cavabını verək.

Yaponiya pasportu

2020-ci ilin ilk günlərində elan olunduğu üzrə dünyadakı ən güclü pasport Yaponiya pasportudur və 2021-ci il etibarilə o hələ də öz liderliyini qoruyub saxlayıb! Yaponiya vətəndaşlarının düz 193 yerə vizasız səyahət etmək haqqı var. Bəli, bəli, tam olaraq 193! Düşünə bilirsiniz? Artıq ardıcıl olaraq 3-cü ildir ki, Yaponiya bu sıralamada birinciliyi əldən vermir.

İndi isə gəlin, dünyanın ən güclü pasportu ilə daha yaxından tanış olaq. Yaponiya vətəndaşlarına xarici səyahət üçün ilk səyahət sənədlərini 21 May 1866-cı il tarixində təqdim edildi. Bu sənədlər Yaponiya vətəndaşlarının iş və təhsil məqsədləri üçün xarici ölkələrə getməsinə icazə verən möhürlənmiş "xahiş məktubu" şəklində olurdu. "Pasport" termini rəsmi olaraq 1878-ci ildə yapon dilinə daxil edildi və 1900-cü ildə yapon pasportlarının istifadəsini tənzimləyən ilk qaydalar tətbiq olundu. Yapon pasportunun müasir forması ilk dəfə 1 Yanvar 1926-cı il tarixində meydana gəldi və 1 Noyabr 1992-ci il tarixində isə ICAO standartına uyğun olan, mexanizm tərəfindən oxunan ilk yapon pasportları təqdim edildi. Bir çox ölkədə olduğu kimi Yaponiya pasportu da Yaponiya Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən verilir. Pasportlar adi, rəsmi, diplomatik və təcili pasportlar olmaqla bir neçə növə bölünür. Adi pasportlar 19 yaşdan aşağı vətəndaşlara 5 il müddətinə, 19 yaşdan yuxarı vətəndaşlara isə 10 il müddətinə verilir. 20 Mart 2006-cı il tarixindən sonra verilən bütün yapon pasportları biometrik pasportlar oldu. 31 Avqust 2013-cü ildə isə hal-hazırkı son aktual versiyası təqdim olundu. Pasportda pasportun növü, verən ölkə, pasport nömrəsi, pasport sahibinin şəkli, soyadı, adı, milliyyəti, doğum tarixi, cinsiyyəti, pasportun verilmə tarixi, son istifadə müddəti, sahibinin imzası və s. kimi məlumatlar əks olunur. Göründüyü kimi, yarandığı tarixdən 118 il sonra, yəni, ilk dəfə 2018-ci ildə "Dünyanın ən güclü pasportu" adını almış Yaponiya pasportu 2021-ci ildə də siyahıya liderlik edərək öz yerini heç kimə vermir.

Ən güclü pasportlar

Yaponiya pasportu haqqında olan ətraflı məlumatdan sonra sizə tam siyahını təqdim etmək istərdim. Ümumi sıralama belədir:

1. Yaponiya - 193

2. Sinqapur - 192

3. Cənubi Koreya, Almaniya - 191

4. İtaliya, Finlandiya, İspaniya, Lüksemburq - 190

5. Danimarka, Avstriya - 189

6. İsveç, Fransa, Portuqaliya, Hollandiya, İrlandiya - 188

7. İsveçrə, Amerika Birləşmiş Ştatları, Birləşmiş Krallıq, Belçika, Yeni Zelandiya - 187

8. Norveç, Yunanistan, Malta, Çex Respublikası - 186

9. Kanada, Avstraliya - 185

10. Slovakiya, Litva, Macarıstan, Polşa - 183

(henleyglobal.com-dan məlumat)

Gördüyünüz kimi, eyni rəqəm sayına malik olduğu üçün bəzi sıraları müxtəlif ölkələr birlikdə paylaşır. Əvvəldən də qeyd etdiyimiz kimi ABŞ-dan öncə gələn ölkələr sizi təəccübləndirə bilər. Hələ də ilk onluqda olsa da, 2015-ci ildən sonra sıralamada geriləməsi gözlərdən qaçmır. Asiya ölkələrinin siyahının başlarında yer alması üstünlüyü açıq qapı siyasətinin faydaları və qarşılıqlı ticarət razılaşmalarının tətbiqi üçün açıq bir dəlildir. Ən son reytinqlər göstərir ki, vizasız səyahət reallığını qəbul edən ölkələr sürətlə inkişaf edir. Onların vətəndaşları getdikcə artan pasport gücündən istifadə edərək ondan faydalanırlar. Ümumiyyətlə, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Nyu-York ştatının Sirakuz şəhərində yerləşən özəl elmi-tədqiqat univerisiteti olan Sirakuz Universitetinin və Pensilvaniya ştatının Pitsburq şəhərindəki ictimai araşdırma universiteti olan Pitsburq Universitetinin siyasətşünasları pasport indeksindən tarixi məlumatları təhlil edərək bu nəticəyə gəliblər ki, səyahət azadlığı ilə iqtisadi, siyasi və fərdi azadlıqlar kimi digər azadlıq növləri arasında güclü müsbət əlaqə vardır. Həmçinin daha güclü pasportlara sahib olan ölkələrin vətəndaşlarının başqa ölkələrdə investisiya azadlığı da daha yüksəkdir. Məsələn, onluqda yer alan Avropa dövlətlərindən İsveçrə (187), Avstriya (189), Malta (186) kimi ölkələr buna ən yaxşı sübutdur. Bu ölkələr açıq şəkildə göstərir ki, daha çox işgüzar mühitə meyilli olan ölkələr (a business-friendly environment) pasport gücünə gəldikdə yüksək bal toplayırlar. Eyni şəkildə, İnsan Azadlığı İndeksindən də istifadə edərək şəxsi azadlıq və səyahət azadlığı arasında güclü bir əlaqə tapılıb.

Ən zəif pasport

Siyahıda ən axırıncı yerdə olan isə Əfqanıstandır və məncə, bu, heç də təəccüblü deyil. Çünki sadəcə 26 ölkəyə vizasız səyahət edə bilmə imkanı ilə Əfqanıstan pasportu dünyanın ən zəif pasportlarından biri olaraq seçilib. 

Gördüyünüz kimi, dünyanın ən güclü pasportu və onluqda yerini almış digər ölkələr ilə yaxından tanış olduq. Bu azadlığın gətirdiyi müsbət nəticələri nəzərə almaqla deyə bilərik ki, həqiqətən də insana səyahət azadlığı daha çox verildiyi ölkələrdə inkişaf daha sürətli gedir, ölkənin rifah səviyyəsi də günü-gündən artır. Ümid edirik ki, ölkəmiz də nə vaxtsa ən güclü pasportlardan birinə sahib olar və bizlər də Azərbaycan vətəndaşları olaraq dünyanın ən xoşbəxt və şanslı səyyahlarından biri ola bilərik!